Logopedia

Na całokształt rozwoju dziecka i jego powodzenie w szkole w dużej mierze wpływa mowa. Umożliwia nawiązywanie kontaktów społecznych, sprzyja precyzyjnej komunikacji, stanowi narzędzie w zdobywaniu informacji, pozwala na wyrażanie własnych sądów, uczuć i upodobań. Częste kontakty werbalne dziecka z otoczeniem doskonalą jego wymowę, bogacą słownictwo, uczą prawidłowego stosowania zasad gramatycznych, właściwego posługiwania się melodią, akcentem i rytmem mowy.

Od dziecka rozpoczynającego naukę szkolną oczekuje się poprawnej artykulacji wszystkich dźwięków, swobody w posługiwaniu się mową. Wpływ na ostateczną jakość posługiwania się językiem mają także kształtowanie się organizacji funkcji półkulowych mózgu i stopień specjalizacji lewej półkuli w funkcjach mowy, poziom inteligencji dziecka i związany z tym poziom ogólnej wiedzy o świecie, wzorce językowe, wśród których wychowuje się dziecko, oraz ilość i jakość bodźców językowych dostarczanych od urodzenia. Wszystkie te cechy świadczą o dojrzałości dziecka do podjęcia nauki  szkolnej, szczególnie nauki czytania i pisania.

Często jednak u dzieci występują zaburzenia mowy i wady wymowy o różnym nasileniu, toteż powinno się możliwie wcześnie rozpocząć świadome jej usprawnianie oraz korygowanie. Problematyka tych zaburzeń to konsekwencje pedagogiczne, psychologiczne

i społeczne utrudniające kontakty z otoczeniem, prowadzące do opóźnień w rozwoju słowno-pojęciowym.

Proces kształtowania się mowy dziecka powinien zakończyć się przed rozpoczęciem nauki w szkole. Dziecko sześcioletnie winno prawidłowo artykułować wszystkie głoski, zachowywać właściwy akcent, rytm, melodię, oraz gramatykę fleksyjną wypowiedzi. Jeżeli tego nie potrafi ma utrudniony start szkolny, bowiem brak wymienionych umiejętności stanowi poważną barierę w porozumiewaniu się z otoczeniem, oraz zakłóca proces opanowania umiejętności czytania i pisania.

           

Przyczyny wad wymowy:

 

1.Zmiany anatomiczne aparatu artykulacyjnego:

• nieprawidłowa budowa narządów artykulacyjnych, krótkie wędzidełko podjęzykowe, język zbyt duży lub zbyt gruby;
• zniekształcenia zgryzu;
• przerost trzeciego migdałka.

 

2.Nieprawidłowe funkcjonowanie narządów mowy:

• niska sprawność narządów artykulacyjnych, zwłaszcza języka i warg;
• nieprawidłowa praca zwierającego pierścienia gardłowego;
• brak pionizacji języka, tzw. infantylne połykanie/prowadzące do wsuwania języka między zęby/.

 

3.Nieprawidłowa budowa i funkcjonowanie narządu słuchu:

• upośledzenie słuchu w zakresie tonów wysokich, które decydują o barwie głosek dentalizowanych;
• zaburzenie analizy i syntezy słuchowej;
• zaburzenia słuchu fonematycznego.

 

4.Warunki niesprzyjające uczeniu się mowy:

• nieprawidłowe wzorce wymowy;
• brak stymulacji rozwoju mowy.

5.Nieprawidłowe funkcjonowanie ośrodkowego układu nerwowego, np.: afazja, dyzartria.

 

Klasyfikacja wad wymowy w dyslalii:

 

1.Rotacyzm-nieprawidłowa realizacja głoski r.

 

a) Pararotacyzm - zastępowanie głoski ,,r” głoską ,,j” lub ,,l” realizowanymi prawidłowo.

b) Rotacyzm właściwy – w zależności od miejsca, w którym powstaje wadliwa artykulacja występują różne deformacje głoski ,,r” np. rotacyzm właściwy- języczkowy, wargowy, międzyzębowy, policzkowy, podniebienny, gardłowy, boczny czy krtaniowy.

 

2.Sygmatyzm - nieprawidłowa realizacja głosek detalizowanych (ś, ż, ć, dź;  s, z c dz;  sz, ż, cz, dż);

a) Parasygmatyzm - zastępowanie głosek innymi realizowanymi prawidłowo.

b) Sygmatyzm właściwy- deformacja głoski, zniekształcenia/dyslalia właściwa/.

Tworzenie dźwięku nie występującego w systemie fonetycznym języka polskiego. W zależności od miejsca, w którym powstaje wadliwa artykulacja występują różne deformacje głosek detalizowanych, np.; sygmatyzm właściwy- międzyzębowy, boczny, przyzębowy, wargowo-zębowy, nosowy czy szumiący.

 

3.Lambdacyzm- nieprawidłowa realizacja głoski ,,l”.

 

4.Kappacyzm-nieprawidłowa realizacja głoski ,,k”.

 

5.Gammacyzm-nieprawidłowa realizacja głoski ,,g”

 

6.Inne odchylenia od normalnej artykulacji.

 

7.Mowa bezdźwięczna- wymawianie głosek dźwięcznych w postaci ich bezdźwięcznych odpowiedników.

   Powyższa klasyfikacja nie obejmuje wszystkich zaburzeń mowy. Prezentowane wady wymowy występują jednak najczęściej u dzieci w pierwszym roku nauki szkolnej.

 

Bibliografia:

1.Chrzanowska A. Szoplik K. ,,Zabawy i ćwiczenia logopedyczne” Białystok 2006

2.Cieszyńska J.Korendo M. ,,Wczesna interwencja terapeutyczna” Kraków 2008

3.Emiluta- Rozya D. ,,Wspomaganie rozwoju mowy dziecka w wieku przedszkolnym” Warszawa 1994

4.Gałkowski T. Jastrzębowska G. red. ,,Logopedia. Pytania i odpowiedzi” Opole 2001

5.Grabias S. Panasiuk J. Woźniak T. red: ,,Logopedia .Standardy postepowania logopedycznego” Lublin 2015

6.Pluta-Wojciechowska D.,,Dyslalia obwodowa- diagnoza i terapia logopedyczna wybranych form zaburzeń”

     Ergo –Sum 2021

7.Sachajska E. ,,Uczymy poprawnej wymowy” Warszawa 1992

8.Skorek.E.M. ,,Z logopedią na ty. Podręczny słownik logopedyczny” Kraków 2000

9.Sołtys- Chmielowicz A. ,,Wymowa dzieci przedszkolnych” Lublin 1998